Korte achtergrond van Appreciative Inquiry

Waarderend onderzoeken (Appreciative Inquiry) is een methode waarmee mensen elkaar helpen om vaker succesvol te zijn. In plaats van minimaliseren van wat niet goed gaat, streeft deze methode naar het maximaliseren van wat wél goed gaat. 

Appreciative Inquiry is als methodiek in...

 veranderprocessen geïntroduceerd door professor Organisatiegedrag David Cooperrider eind jaren ‘80. Appreciative Inquiry wordt vaak afgekort tot ‘AI’, en wordt in het Nederlands vertaald met ‘Waarderend onderzoeken’, of ‘Waarderend organiseren’.

In het gedachtegoed komen verschillende denkstromen samen. Een eerste is de constatering dat de planmatige aanpak van veranderprocessen niet zo effectief is als gehoopt en onvoldoende aansluit bij de werkelijkheid zoals we die in organisaties ervaren. Vooral de scheiding tussen planning en uitvoering blijkt geen duurzame aanpak nu de omgeving waarin we werken zo snel verandert. Naar aanleiding hiervan ontstond interesse in een benadering waarin denken en doen meer samen op gaan.

Ten tweede is er de erkenning van de invloed van psychologie in organisaties. Niet processen, maar mensen en hun interacties zijn sinds de jaren ‘70 centraal komen staan in de managementliteratuur. Mensen maken de organisatie, en hoe zij denken en spreken is dan ook een wezenlijke factor in het functioneren van de organisatie.

Tot slot is Waarderend onderzoek geworteld in de ontwikkeling van de zogenaamde ‘Positieve Psychologie’. Positieve psychologie is een stroming die zeer uitgesproken zoekt naar de positieve kant van de zaak en het negatieve links laat liggen. Het idee is dat in het positieve veel constructieve, activerende kracht verborgen zit, in tegenstelling tot het negatieve dat eerder een destructieve en verlammende werking heeft.

Een positieve benadering

De traditionele aanpak als er iets moet veranderen is dat we onderzoeken wat er aan de hand is, dan formuleren we een advies en ten slotte volgt de implementatie. Inzichten uit onder andere het systeemdenken leren ons echter dat die fases niet zo los staan van elkaar als vaak gedacht. De werkelijkheid is een samenhangend geheel waarin de vragen die we stellen direct invloed hebben op de antwoorden die we krijgen. Vragen richten onze aandacht alsof het zoeklichten zijn die bepaalde zaken in het licht zetten en andere in de schaduw laten. We zien wat in het licht staat en dat bepaalt direct onze beleving van een vraagstuk. Stel een andere vraag, bekijk het op een andere manier, en je beleeft het ook op een andere manier. Dit inzicht legt een veel grotere verantwoordelijkheid bij de onderzoeksfase: het onderzoek is niet onschuldig, maar heeft invloed op hoe we iets beleven.

Het tweede inzicht heeft te maken met onze aandacht. Vaak zijn we vooral getraind om oog te hebben voor negatieve afwijkingen van wat we normaal vinden. Deze afwijkingen vind je aan de linkerkant bij de rode smiley in de grafiek: het komt niet vaak voor, maar de kwaliteit is laag (-/-). Het gesprek gaat bijvoorbeeld over te lage klanttevredenheid, te hoge uitstroom van medewerkers, voortijdig schoolverlaters, enzovoort. Dit heeft echter tot gevolg dat we ons bewuster worden van die negatieve afwijkingen, maar niet perse leren hoe het dan wel zou moeten... Waarderend onderzoek benadert hetzelfde vraagstuk daarom van de andere kant. De aandacht voor het negatieve wordt even uitgesteld en de focus gaat naar de positieve afwijkingen.  Deze vind je aan de rechterkant bij de groene smiley in de grafiek. Waarover geven klanten complimenten, welke medewerkers lukte het wel om een mooie loopbaan op te bouwen, welke leerlingen maken hun school wel af? Het gaat om zaken die zo goed gaan (+/+) dat ze niet zo vaak voorkomen. Waarderend onderzoek zoomt in op de condities waarbinnen deze successen konden ontstaan en vervolgens op hoe die condities vergroot, versterkt en verspreid kunnen worden, zodat de successen vaker kunnen voorkomen.


Samenvattend: in een waarderend onderzoek intervenieer je door het stellen van gerichte vragen over de positieve afwijkingen van wat normaal is.

---